Na eerder te hebben gesproken met de fietsburgemeesters van Arnhem-Nijmegen, Den Haag en Zwolle, is het podium deze editie voor het fietsbrein van Utrecht: Jelle Bakker. Afgelopen juni is hij aan de slag gegaan als eerste fietsburgemeester van de Domstad. Na gekeken te hebben welke enthousiaste spelers er zijn, wat er speelt en wat er al georganiseerd wordt in fietsstad Utrecht, is het dan eindelijk zover. Twee jaar lang worden verschillende partijen op een waardevolle manier met elkaar verbonden om hun eigen projecten uit te voeren met focus op inclusiviteit en toegankelijkheid.
Tekst: Michelle van der Harst
Fietser van de maand
Een paar van de partijen waarmee Jelle al gesproken heeft zijn de gemeente, Utrecht Bike Community (een platform voor alle fietsprofessionals in de regio) en Fietskoeriers Utrecht. “Met hen ben ik bezig een actie op te zetten voor ‘Fietser van de maand’”, vertelt hij hierover. “Laatst hoorde ik het verhaal van een jongen die met zijn gezin uit Eritrea is gevlucht en die in Utrecht naar het speciaal onderwijs gaat. Met de hulp van vrijwilligers is hij een paar keer op en neer gefietst, en uiteindelijk reed hij voor het eerst zelfstandig naar school. Hem vind ik echt een fietsheld. Met het initiatief dat ik samen met Fietskoeriers wil opzetten, wil ik dit soort verhalen uitlichten en deze mensen belonen voor hun fietsprestatie. Zo kunnen zij weer dienen als voorbeeld voor anderen.”
Aandacht voor de kwetsbare doelgroep
Het idee is tekenend voor waar Jelle zich als fietsburgemeester op wil richten: de kwetsbare doelgroep. “Bij mensen voor wie de fiets niet vanzelfsprekend is, wil ik de drempel om te fietsen wegnemen. Daarbij focus ik me vooral op mensen met een fysieke of mentale beperking, nieuwe Utrechters (immigranten en vluchtelingen) en senioren. Hen willen we ook zo lang en vitaal mogelijk op de fiets houden. In een drukke stad als Utrecht kunnen ouderen best een steuntje in de rug gebruiken om te blijven fietsen”, vindt Jelle.
Senioren op de fiets
Hoe hij dat wil doen? “Nadat ik had gezien dat er in België aangepaste deelfietsen beschikbaar zijn, ben ik in gesprek gegaan met Welzorg, een organisatie die ook aangepaste fietsen levert. Dit project zit nog in het beginstadium, maar het zou geweldig zijn als Utrecht de eerste Nederlandse stad zou worden waar je aangepaste fietsen op deelbasis kunt gebruiken. Aangepaste fietsen lopen namelijk al snel in de duizenden euro’s, wat lang niet iedereen met een beperking kan financieren.” Een mooie ontwikkeling is de benoeming van Utrecht als Doortrapgemeente. Doortrappen is een nationaal programma waarbij wordt gekeken naar wat ouderen nodig hebben om langer te blijven fietsen, vertelt Jelle. “Middels ‘fietsfit-oefeningen bijvoorbeeld, kunnen ouderen hun rek en spierkracht behouden, en een achteruitkijkspiegeltje kan van pas komen, omdat het voor senioren soms lastig is om tegelijkertijd achterom te kijken en door te fietsen.”
Inzamelingsactie
De Utrechtse fietsburgemeester vertelt over nog een ander belangrijk initiatief: tijdens de Mobiliteitsweek werken veel Utrechtse fietspartijen samen – Fietsersbond afdeling Utrecht, Heel Utrecht Fietst, SportUtrecht, BikeFlip en de fietsburgemeester – aan een inzamelingsactie om zoveel mogelijk fietsen op te halen die ongebruikt bij mensen in de schuur staan. Zowel kinder- als volwassenfietsen worden opgeknapt en krijgen een nieuw leven. Jelle vertelt: “De eerste stap naar het fietsen is natuurlijk een fiets ter beschikking hebben. En dus is het nodig dat inwoners die nog geen fiets hebben, er één krijgen. Mensen met een kleine portemonnee en een U-pas kunnen zich aanmelden om tegen een kleine vergoeding een fiets te ontvangen.”
Vrijwillig en betaald werk
Die initiatieven kosten best veel tijd, wat Jelle als vrijwillig fietsburgemeester niet altijd heeft naast zijn betaalde baan. “Ik werk in principe vier dagen per week en ben dan één dag beschikbaar voor fietsburgemeester-zaken, maar het lukt natuurlijk niet om alles op die dag te plannen. Wat ik vooral lastig vind is dat er zoveel energie en enthousiasme is bij de partijen die ik spreek. Ik zou zoveel kúnnen doen, maar dat lukt niet altijd wegens tijdgebrek”, vertelt Jelle. “Ik zou graag veel meer willen bereiken en me nog beter kunnen vastbijten in alle ideeën.” Als de gemeente een betaalde fietsburgemeester zou aanstellen, zou er wel meer tijd zijn voor de projecten, maar Jelle vindt het ook waardevol dat hij als fietsburgemeester onafhankelijk is. “Als losstaande partij ben ik opener en bereikbaarder, en kan ik ook kritisch zijn op de gemeente”, laat hij weten.
Fietsachtergrond
De fietsburgemeester van Utrecht heeft zelf twee fietsen: “Een heel mooie oude Batavus-stadsfiets en een racefiets. Die racefiets heb ik nog niet zo lang, maar ik ben wel helemaal verkocht. In de omgeving vind ik het super om over de Utrechtse Heuvelrug te rijden. Deze zomer ben ik met camper en racefiets naar Frankrijk gegaan, waar ik merkte hoe plat Nederland eigenlijk is.” Jelle komt niet uit de professionele fietswereld, zoals fietsburgemeesters Maarten Tjallingii of Marijn de Vries, maar maakte wel deel uit van het team Fietsstimulering voor SportUtrecht. “Ik hield me bezig met kwetsbare doelgroepen en gaf fietslessen op het speciaal onderwijs met als doel dat kinderen niet meer met de bus naar school hoeven, maar zelfstandig op de fiets kunnen. Op een gegeven moment kwam de vraag of ik niet fietsburgemeester wilde worden. Ik dacht gelijk dat dat wel een ideale springplank zou zijn om de reeds bestaande initiatieven wat meer aandacht te geven.”
Sollicitatie voor burgemeester
Jelle solliciteerde voor de functie van fietsburgemeester met een werkplan rondom inclusiviteit. Hij zag voor zich hoe fanatieke fietsers gekoppeld kunnen worden aan mensen die graag willen fietsen, maar niet veel contacten hebben om het van te leren. Of hoe fietsende senioren met een beperkt sociaal netwerk op pad kunnen gaan met nieuwe Utrechters die wel de energie en tijd hebben, maar niet zo goed kunnen fietsen. “Die connecties leggen, dat vind ik heel mooi. Ik neem de tijd om bestaande initiatieven te leren kennen, want ik kan veel toevoegen in een verbindende rol zonder per se zelf nieuwe programma’s op te hoeven zetten.”
