De herenfiets verdwijnt steeds meer uit het straatbeeld. “Sinds de komst van de e-bike zie je een verschuiving naar de fiets met lage instap”, vertelt Kees Bakker van de Fietsersbond. “Dit heeft met de vergrijzing te maken. Bij het ouder worden, wordt het lastiger het been over het achterwiel te zwaaien.” Veel ongelukken gebeuren bij het op- en afstappen. “Een lage instap is veiliger”, zegt Rob Stomphorst van Veilig Verkeer Nederland (VVN). Maar het driehoeksframe van de herenfiets is zo ontwikkeld omdat dit de meeste stabiliteit biedt. Wat vergroot de veiligheid meer?
Tekst en fotografie: Rosanne de Boer
“Wij hebben vijf jaar geleden al een persbericht de deur uit gedaan over de onzinnige stang”, herinnert Mark Kirkels van de Fietsersbond in Nijmegen zich. “We wilden mensen niet op stang jagen. Er kwamen negatieve, maar vooral veel positieve reacties op het bericht. Wij vinden het een positieve ontwikkeling dat door de populariteit van de lage instap-fiets het herenmodel steeds meer uit het straatbeeld verdwijnt. Naar onze mening is de fiets zonder stang stabiel en stevig genoeg.” Persvoorlichter Kees Bakker van de landelijke Fietsersbond vult aan dat het driehoeksframe wel de sterkste constructie heeft, maar dat door de komst van de e-bike er veel aandacht is besteed aan het stabieler maken van de lage instapmodellen. “Dit gebeurt bijvoorbeeld door meer en ander materiaal te gebruiken.”
Driehoeksframe
Bij Stella Fietsen, een bedrijf uit Nunspeet dat gespecialiseerd is in e-bikes, is nog maar 2 à 3 procent van de fietsen een herenmodel. “We zagen het aantal per jaar met een procent afnemen”, zegt woordvoerder Johan Makaske. “Vooral bij de oudere generatie is die trend al lang gaande. Voor hen is het moeilijker geworden om het been zo hoog op te zwaaien. Een lage instap-fiets is hierdoor een logische keuze.” Er is een unisex-model ontwikkeld met een stang die hoog begint, maar afdaalt om de instap gemakkelijker te maken. Is er nog schroom bij mannen om niet voor een traditioneel herenmodel te kiezen? Makaske: “We zien dat de schroom afneemt, ook bij jonge mannen. Deze was er in het verleden wel. Dit unisex-model ziet er ook stoerder uit dan het damesmodel. Tegenwoordig willen ook jongere mannen hiermee gezien worden.” Het driehoeksframe van herenfietsen is het stevigst en stabielst. Dit verhoogt de veiligheid. Weegt dit op tegen de toegenomen veiligheid die een lage opstap biedt? “Het driehoeksframe is de sterkste basis. Je ziet het bij racefietsen. Tegenwoordig zijn veel frames gemaakt van aluminium en heeft de onderste buis meer body. Hierdoor zijn ze steviger dan vroeger en belastbaar tot 150 kilo."
Huurfiets
Ook bij andere merken neemt de vraag naar dames- en unisex-modellen toe. “Sinds de komst van de e-bike zie je een verschuiving naar de lage instap-fiets”, merkt ook Kees Bakker. De vergrijzing heeft de vraag doen toenemen. “Maar er zijn ook steeds meer jongeren die ervoor kiezen. Ze zijn het ook meer gewend geraakt doordat veel verhuurbedrijven zoals Swapfiets alleen dames- of unisex-modellen aanbieden.” Een Nijmeegse student die altijd op een Swapfiets rijdt, begrijpt dat wel. “Ik denk dat dat gemakkelijker is en ze de fiets dan zowel aan mannen als vrouwen kunnen verhuren.” Hij kijkt even naar zijn oranje fiets zonder versnellingen. “Voor zo’n basistype betaal je als student 14,50 euro per maand. Voor dat bedrag kun je Swapfiets bellen bij een lekke band. Je krijgt dan reparatiehulp of een vervangende fiets. Ik was daarvoor zoveel tijd en geld kwijt aan banden plakken. Dit bevalt me prima. Ik vind het niet erg dat ze geen herenmodel hebben. Deze damesfiets rijdt prima en voelt stevig genoeg aan.”
Dweil
De herenfiets is het oorspronkelijke model uit de negentiende eeuw van de fiets met gelijke wielen. “Een driehoeksframe is de stevigste en lichtste manier om een frame te ontwerpen. Als je de stang weghaalt, kan een fiets sneller zwabberen en doorknikken. Vroeger was daar niet zoveel aandacht voor. Maar door de opkomst van de e-bike veranderde dat. Er werd gezocht naar ander materiaal zoals aluminium en stangen met meer body”, aldus
Kees Bakker. De damesfiets is ontworpen met een lage instap zodat de vrouwen met een rok of jurk makkelijker konden opstappen. Bij de zogeheten unisex-fietsen is de hoge stang vervangen door een schuine stang. Deze is enigszins vergelijkbaar met die van mountainbikes met een dalende stang. Bakker: “Die unisex-fietsen zijn vaak zwaarder. Voor normaal gebruik is dat niet zo erg, maar als je op vakantie gaat met veel bagage en je gaat met hoge snelheid van een berg af, dan wil je meer stabiliteit.” Racefietsen waarbij elk grammetje gewicht telt en snelheid heel belangrijk is, hebben daarom nog altijd het klassieke frame van de driehoek omdat deze het stevigst en lichtst is.” Fietsers laten op fora uiteenlopende reacties achter op het verdwijnen van de herenfiets. “Ik merk wel degelijk een verschil tussen een dames- en herenframe”, zegt Jules Leenders. “Als vader vind ik het opstappen eenvoudig, maar de fiets voelt toch echt aan als een dweil, met name als de kinderen achterop zitten. Daarvoor heb ik ook al jaren gefietst op een damesfiets in de stad. Maar geef mij voor sportief fietsen maar een herenfiets.”
Bakfiets
Stella Fietsen zegt dat voor de stevigheid van de fiets een horizontale stang en stalen fiets niet meer noodzakelijk is. “De oversized aluminium buizen zijn sterk genoeg”, aldus Makaske. Woordvoerder Rob Stomphorst van Veilig Verkeer Nederland (VVN) beaamt dat. Enkele jaren geleden riepen VVN en de Fietserbond al op om over te stappen op de lage instap-modellen voor meer veiligheid. Het grootste gevaar zit volgens hen in het op- en afstappen. Hier gebeuren de meeste ongelukken mee bij oudere weggebruikers, blijkt volgens VVN uit cijfers van VeiligheidNL. Uit een onderzoek van VTI, het Zweedse nationale onderzoeksinstituut op het gebied van verkeer en transport, is gebleken dat herenfietsen gevaarlijker zijn dan fietsen met een lage instap. Zo raakt het hoofd bij een valpartij eerder de grond dan bijvoorbeeld de schouders of heup, omdat de bestuurder van een herenfiets meer voorovergebogen op de fiets zit. Ook is het afstappen moeilijker. “Voor oudere mannen met verminderd evenwichtsgevoel en strammere ledematen is een zwaai over het achterwiel risicovol. Vaders met een kinderstoeltje moeten een hordeloperstap maken om over de stang te komen.” Bakker van de Fietsersbond heeft zelf nog een herenfiets met kinderzitje, maar geeft ook aan dat het lastiger is om op te stappen met zo’n zitje. “Het is niet zo dat ik een lage instapfiets nodig heb, maar je moet erop letten dat je nu je been over de stang moet brengen. Gelukkig ben ik daarvoor nog lenig genoeg.” Veel ouders gebruiken tegenwoordig een bakfiets, valt Mark Kirkels op. “De populariteit daarvan heeft er ook voor gezorgd dat heren steeds meer gewend zijn geraakt aan een lage instap. De huurfietsen die alleen in damesmodel aangeboden worden droegen daar ook aan bij. Mannen maken er niet meer zo’n punt van of ze een dames- of herenmodel hebben. Ik verwacht wel dat de racefiets het traditionele driehoeksmodel blijft bestaan omdat deze het stevigst is voor lichtgewicht fietsen.” Stomphorst schat in dat het aanbod van de detailhandel tegenwoordig nog maar voor 30 procent uit herenfietsen bestaat en het steeds verder afneemt. Volgens hem draagt vooral de komst van de e-bike en de vergrijzing met de behoefte aan een lage instap daaraan bij. “De 91-jarige acteur Clint Eastwood zwiept zijn been nog makkelijk over het achterwiel, maar hij is een uitzondering”, aldus Stomphorst.•
